Komisja Europejska w dniu 3 czerwca 2020 roku opublikowała dokument kontynuując, rozpoczęte w styczniu br., konsultacje z partnerami społecznymi w sprawie możliwych działań dotyczących wyzwań odnoszących się do sprawiedliwych płac minimalnych. Obecne konsultacje dotyczą „możliwej treści” i formy instrumentu, jaki ostatecznie miałby być przyjęty.

Analizując debatę w trakcie pierwszej fazy konsultacji („w sprawie możliwego kierunku”) pozytywnie należy ocenić już sam fakt przystąpienia do drugiej fazy konsultacji z partnerami społecznymi. To ważny sygnał, że kwestia płacy minimalnej w Europie wciąż jest istotna dla Komisji Europejskiej. Ważne także, że dokument jest ugruntowany w specyficznej sytuacji w jakiej znalazła się Unia Europejska po wybuchu pandemii COVID-19. To ważne, że Komisja Europejska po pierwsze nie odłożyła na bok prac nad płacami minimalnymi w Europie, a po drugie postrzega je jako ważny element odbudowy europejskich gospodarek po pandemii koronawirusa. Postulujemy, aby prace w tym obszarze nadal zajmowały wysokie miejsce w agendzie działań Komisji. Uważamy jednocześnie, że Komisja już na tym etapie powinna była wskazać, jaki poziom płac minimalnych uznaje za spełniający kategorię godziwego wynagrodzenia za pracę i przedstawić uzasadnione kryteria wybrane dla jego ustalania. Pozwoliłoby to OPZZ ocenić, czy kierunek działań Komisji jest właściwy oraz przygotować się na rzeczowy dialog dotyczący sprawiedliwych płac minimalnych na dalszym etapie.

Ogólnopolskie Porozumienie Związków Zawodowych z zadowoleniem przyjmuje ujęcie kwestii płac minimalnych jako kluczowego elementu polityki społecznej Unii Europejskiej (art. 153 Traktatu o Funkcjonowaniu Unii Europejskiej). Instrument na rzecz sprawiedliwych płac minimalnych powinien stać się też narzędziem zarządzania gospodarczego w UE, z poszanowaniem kompetencji krajowych, prowadzącym do osiągnięcia jednolitego rynku, uczciwej konkurencji oraz konwergencji w górę warunków życia obywateli UE. Oczekujemy, że efektem działań Komisji będzie wzrost płac minimalnych w UE do poziomu, który zapewni pracownikom i ich rodzinom godne życie, a w konsekwencji znaczący spadek ubóstwa pracujących. Komisja powinna doprowadzić do tego, aby płace minimalne w UE spełniały standardy godnego życia określone przez Radę Europy a wszystkie państwa ratyfikowały i właściwie wdrożyły Konwencję Nr 131 i zalecenie Międzynarodowej Organizacji Pracy odnoszące się płacy minimalnej oraz art. 4 ust 1. Europejskiej Karty Społecznej. Polska dotąd nie wypełniła międzynarodowych standardów w zakresie płac minimalnych, dlatego postulujemy, aby Komisja wezwała Polskę do wdrożenia ww. aktów prawa.

Ogólnopolskie Porozumienie Związków Zawodowych akceptuje założenia dla godnych płac minimalnych, sformułowane w dziale 5 dokumentu. Zgadzamy się z celem podstawowym sformułowanym przez Komisję stanowiącym, że „celem inicjatywy jest zagwarantowanie wszystkim pracownikom w Unii Europejskiej zabezpieczenia w postaci sprawiedliwej płacy minimalnej, pozwalającej na godne życie bez względu na pracę jaką się wykonuje”.

Pozytywnie oceniamy dążenie Komisji do:

• objęcia płacami minimalnymi wszystkich pracowników niezależnie od rodzaju umowy, w oparciu o którą wykonują pracę,
• obudowania systemów płac minimalnych sprawnie funkcjonującymi mechanizmami rokowań zbiorowych,
• ustalania i zwiększania płac minimalnych w oparciu czytelne i stałe kryteria, w regularnych odstępach czasu,
• efektywnego włączania partnerów społecznych w proces ustalania płac minimalnych,
• likwidacji lub ograniczania zmiennych mających wpływ na inny poziom płac minimalnych dla określonych grup, np. ze względu na wiek,
• ustalania efektywnego systemu skarg i mechanizmów kontrolnych, np. w Polsce dotyczyłoby to sprawnego systemu sądownictwa i kontroli PIP.

Konkurencja oparta o niskie koszty pracy jest sprzeczna z polityką UE ukierunkowaną na wzrost innowacyjności unijnej gospodarki. Inicjatywa Komisji powinna zatem stworzyć podstawy do wzrostu wynagrodzeń pracowników oraz poprawy warunków ich pracy i życia. Należy ustanowić mechanizmy, które w przyszłym instrumencie prawnym zagwarantują efektywne funkcjonowanie sprawiedliwych płac minimalnych w Europie, skuteczne wdrożenie przez państwa unijnych ram dotyczących płacy minimalnej oraz ich egzekwowanie i sankcjonowanie (dział 6.1.). Postulujemy, aby Komisja zobowiązała wszystkie państwa do osiągnięcia celu ww. inicjatywy oraz:

• uwzględniła w dalszych pracach postulat europejskich związków zawodowych – określony na Kongresie EKZZ w 2019 r. – aby płaca minimalna w Europie wynosiła co najmniej 60% mediany wynagrodzeń lub 60% płacy przeciętnej w gospodarce narodowej, brany pod uwagę zamiennie w zależności od tego, która relacja jest korzystniejsza dla pracowników w danym państwie członkowskim UE.
• zachęciła państwa do stosowania innych instrumentów sprzyjających godnym płacom np. podatkowych, przy przestrzeganiu właściwości krajowej tych obszarów,
• wprowadziła mechanizmy sankcyjne wobec państw uporczywie łamiących zalecenia wpływające na sprawiedliwe płace minimalne np. unikające dialogu społecznego lub bierne w kwestii niesprawnych instytucji kontrolnych,
• oczekiwała od państw skutecznie działających systemów ochrony praw pracowniczych pozwalających na kontrolę i egzekucję sprawiedliwego wynagradzania pracowników,
• rozważyła zalecenie respektowania przez państwa decyzyjnej roli partnerów społecznych w sprawie wysokości płac minimalnych ustalonej w ramach rokowań zbiorowych,
• zapewniła, aby zamówienia publiczne i finansowanie publiczne przyczyniały się i gwarantowały uczciwe warunki pracy. Popieramy pomysł wdrożenia klauzuli społecznej w Dyrektywie w sprawie zamówień publicznych 2014/24/UE28 zapewniającej, że tylko przedsiębiorstwom stosującym obowiązujące normy pracy i prawo pracowników do rokowań zbiorowych oraz stosują układ zbiorowy, można udzielać zamówień publicznych,
• propagowała partycypację pracowniczą w zarządzaniu przedsiębiorstwami oczekując od państw promowania odpowiedzialnego społecznie biznesu np. w ramach dobrych praktyk w przedsiębiorstwach i ich udziałem,
• systemowo zagwarantowała na poziomie unijnym środki odpowiedniej wysokości na wzmocnienie dialogu społecznego w UE.

Kwestia sprawiedliwych płac minimalnych powinna stanowić ważny element Semestru Europejskiego, z zastosowaniem Zaleceń Rady UE włącznie. Warunkiem skuteczności wykorzystania tego instrumentu jest jednak zmiana zasad weryfikacji realizacji zaleceń Rady UE celem poprawy ich ograniczonej obecnie efektywności. Z uwagi na doniosłość roli sprawiedliwych płacy minimalnych, egzekwowanie działań państw w tym zakresie powinno w naszej ocenie być realizowane w ramach kontroli przestrzegania przyjętej w tej sprawie Dyrektywy.

Ogólnopolskie Porozumienie Związków Zawodowych stoi na stanowisku, że najskuteczniejszym instrumentem do wprowadzenia europejskiej płacy minimalnej jest dyrektywa ramowa (dział 6.2). Biorąc pod uwagę doniosłość zagadnienia wynagrodzeń dla zrównoważonego rozwoju UE, w tym wpływu wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę na możliwość godnego życia obywateli UE, dyrektywa ramowa i jej właściwa implementacja, zagwarantowałaby trwałe rozwiązania, korzystne z punktu widzenia interesów pracowników w całej Unii Europejskiej. Niestety, efekty ponadsektorowego europejskiego dialogu społecznego w ostatnich kilkunastu latach sprawiają, że Prezydium OPZZ sceptycznie odnosi się do podjęcia w tej kwestii dialogu między partnerami społecznymi na poziomie Unii, o jakim mowa w art. 155 Traktatu o Funkcjonowaniu Unii Europejskiej. W czasie poprzedzającym przygotowanie Dyrektywy, Rada UE powinna wydać zalecenie wzywające państwa członkowskie do określenia warunków zapewniających skuteczne egzekwowanie krajowych ram i przepisów dotyczących płacy minimalnej oraz sankcjonowania ich nieprzestrzegania w celu zagwarantowania praw pracowniczych.

Uchwała strony pracowników i strony pracodawców Rady Dialogu Społecznego w sprawie udzielenia przez państwo niezbędnej pomocy firmom transportowym nie została przyjęta. Zdecydował sprzeciw Związku Przedsiębiorców i Pracodawców (ZPP). Jedyny sprzeciw!
W odrzuconej uchwale czytamy między innymi:
„Transport jest jednym z najważniejszych czynników zapewniających rozwój społeczno-gospodarczy kraju, który determinuje realizację Strategii na rzecz Odpowiedzialnego Rozwoju. Dobrze rozwinięta infrastruktura transportowa wzmacnia spójność społeczną i ekonomiczną oraz przyczynia się do większej konkurencyjności polskiej gospodarki. Obecnie jednak wiele obszarów w kraju nie jest właściwie skomunikowanych, co powoduje, że brak jest dogodnych możliwości dojazdu do lokalnych centrów rozwoju. W efekcie wiele mniejszych miast i obszarów wiejskich dotyka problem trudności z dostępem do wysokiej jakości usług publicznych, takich jak opieka zdrowotna, edukacja czy kultura”.
Można by sądzić, że uchwała była pisana pod dyktando władzy. Przecież jeszcze kilkanaście miesięcy temu rząd obiecywał, że przywróci brakujące połączenia autobusowe na wsiach i w mniejszych miastach. Rocznie na program odbudowy lokalnych połączeń miał przeznaczyć 800 milionów złotych.
Dlaczego więc Związek Przedsiębiorców i Pracodawców, jako jedyna organizacja pracodawców reprezentowana w RDS, odrzuca potencjalną pomoc państwa, szczególnie konieczną w okresie pandemii? Poszło o zapis wskazujący na potrzebę likwidacji śmieciowych form zatrudnienia w firmach transportowych i promowania umów o pracę. To logiczne - jeśli podatnicy mają wspierać finansowo zagrożone firmy to mają prawo oczekiwać przestrzegania najwyższych standardów w zatrudnieniu.
Najwyraźniej Związek Przedsiębiorców i Pracodawców nie dba bezpieczeństwo przedsiębiorców i pracodawców branży transportowej, nie mówiąc już o pracownikach tych firm i ich klientach. To o co dba?