W załączeniu komunikat z badań CBOS "Związki zawodowe i prawa pracownicze": pobierz

Centrum Badań Opinii Społecznej przedstawiło raport o opinii Polaków na temat związków zawodowych. Wynika z niego, że chociaż związkowcy w Polsce są wciąż marginalizowani, większość badanych chciałaby, aby nasza rola była większa.

Sondaż należy analizować w kontekście innych badań CBOS. Ważne są tendencje (zmiany) poglądów badanych na związki zawodowe w dłuższej perspektywie (dekady lub dłużej), a nie pojedynczy raport.

Raport pokazuje, że uzwiązkowienie w Polsce jest bardzo niskie. Do związków zawodowych należy zaledwie 12% pracowników najemnych (z czego 1/3 do OPZZ). W ciągu ostatnich lat uzwiązkowienie w Polsce nie ulega zmianie, jednak jest ono blisko trzykrotnie niższe niż na początku lat 90. Zarazem jednak W poprzednim badaniu CBOS (2013 r.) poziom ten wynosił 9,9%, a zatem nie mamy do czynienia z wyraźną tendencją zniżkową. Oznacza to napływ nowych członków do związków zawodowych (ma to pośrednie odzwierciedlenie w członkostwie wśród osób młodszych, nieco mniejsze w grupie 18-24 lata, nieco większe w grupie 25-34 lata). Warto też zwrócić uwagę, że niemal dwie piąte (39%) zatrudnionych deklaruje, iż w przedsiębiorstwach, w których pracuje, działają związki zawodowe.

W porównaniu do innych krajów, uzwiązkowienie w Polsce jest jednak niskie. Dlaczego tak jest? Otóż okazuje się, że w dużej części przedsiębiorstw założenie związku zawodowego jest bardzo trudne, a często wręcz niemożliwe. Uzwiązkowienie w sektorze prywatnym w naszym kraju jest bardzo niskie, a w małych przedsiębiorstwach bliskie zeru. OPZZ od wielu miesięcy wskazuje, że wbrew Konstytucji RP, w Polsce nie ma swobody zrzeszania się w organizacjach związkowych. Niedawne wydarzenia w Castoramie, gdzie zwolniono przewodniczącego nowo powstałej organizacji związkowej, są potwierdzeniem tego faktu. Nasze spostrzeżenia potwierdza też najnowszy raport CBOS.

Wynika z niego, że tam, gdzie stosunkowo łatwo założyć związek zawodowy, poziom uzwiązkowienia jest wysoki. W firmach zatrudniających 250 osób lub więcej uzwiązkowienie wynosi aż 73%. W zakładach, w których pracuje od 50 do 249 osób uzwiązkowienie wynosi 47%, a w przedsiębiorstwach zatrudniających poniżej 50 osób już tylko 20%. W mikroprzedsiębiorstwach poziom uzwiązkowienia jest jeszcze niższy.

Można też dostrzec wyraźne zróżnicowanie w poziomie uzwiązkowienia w zależności od branży. W oświacie, nauce i ochronie zdrowia wynosi ono aż 68%, w administracji 53%, w transporcie – 48%. Z drugiej strony w budownictwie tylko 15%. Uzwiązkowienie jest zatem wyższe w sektorze publicznym, co nie odróżnia polskich stosunków pracy od innych krajów europejskich. Okazuje się, że w zależności od branży założenie organizacji związkowej natrafia na mniejsze lub większe przeszkody. Warto zwrócić uwagę, że szczególnie niskie uzwiązkowienie jest w tych branżach, gdzie dominują umowy śmieciowe. Niewątpliwie zmiany ustawodawcze, które pozwoliłyby na swobodne przystępowanie do związków zawodowych, przyczyniłyby się do radykalnego wzrostu uzwiązkowienia.

Według nowych danych CBOS wśród badanych przeważają korzystne opinie na temat roli związków zawodowych. Niemal dwie piąte Polaków (38%) uważa, że działalność związków zawodowych jest korzystna dla kraju, 31% wyraża opinię przeciwną, a 31% nie ma w tej kwestii wyrobionego zdania. Należy podkreślić, iż od 2000 roku ta tendencja utrzymuje się: systematycznie więcej ankietowanych uznaje działalność związków zawodowych za korzystną dla kraju, iż jest przeciwnego zdania. Można zatem stwierdzić, że generalnie Polacy uznają działalność związków zawodowych za korzystną dla kraju.

Poparcie dla działań związkowców przeważa w większości grup. Najprzychylniej aktywność związkową postrzegają technicy, średni personel, pracownicy usług. Aprobata dominuje również wśród robotników, rolników oraz bezrobotnych. Najbardziej krytycznie działalność związków zawodowych oceniają przedstawiciele kadry kierowniczej i specjalistów, prywatni przedsiębiorcy, osoby o najwyższych dochodach, a zatem grupy, którym problemy biedy i bezrobocia są mało znane.

Okazuje się natomiast, że mimo poparcia dla działalności związkowej, Polacy w większości nie wierzą w skuteczność naszych działań na poziomie zakładu pracy. 16% respondentów uważa, że związki zawodowe są efektywne i załoga wiele im zawdzięcza, 38% badanych deklaruje, że związki starają się, ale niewiele im wychodzi, 36% twierdzi, że nie widać efektów naszej działalności. W porównaniu do badań z roku 2012 i 2013 widać nieznaczną tendencję w poprawie ocen działalności na poziomie zakładu pracy. Spadła o 4 pkt. proc. ocena wskazująca na brak efektów w działalności.

Ponadto 27% badanych deklaruje, że związki zawodowe skutecznie bronią interesów pracowniczych, a 55% jest przeciwnego zdania. Wskaźniki te od lat pozostają na podobnym poziomie. Nieco wyższe są oceny skuteczności działalności związkowej wśród pracowników najemnych (31% uważa związki za skuteczne) i wśród członków samych związków zawodowych (34%).

Polacy więc są przekonani, że jesteśmy zbyt mało skuteczni. Jednocześnie większość badanych chciałaby, aby związki zawodowe miały większy niż obecnie wpływ na decyzje władz. Zgodnie z sondażem aż 54% Polaków uważa, że związki zawodowe mają zbyt mały wpływ na decyzje polskich władz. Tylko 10% uważa, że jest on zbyt duży, a 15%, że nasz wpływ jest taki, jaki powinien być. Posiadamy więc mandat do formułowania żądań, aby radykalnie zwiększyć naszą rolę w podejmowaniu decyzji. Na tym też polegają propozycje OPZZ dotyczące nowego kształtu Komisji Trójstronnej. Warto też zwrócić uwagę, że aż 71% członków związków zawodowych chce zwiększenia wpływu związkowców na decyzje władz państwowych. Poparcie dla wzmocnienia naszej pozycji w negocjacjach z rządem jest więc powszechne w naszych szeregach.

Z sondaży CBOS wynika, że w niektórych grupach, będących potencjalnym punktem odniesienia OPZZ, nasza rozpoznawalność i poparcie są relatywnie niskie. Należą do nich między innymi kobiety, wśród których większość nie ma wyrobionego zdania na temat związków zawodowych. Stosunkowo niskie poparcie mamy też wśród emerytów, chociaż powszechnie deklarują oni poglądy równościowe. Wreszcie relatywnie mało przychylnych ocen OPZZ ma wśród osób, które deklarują się jako lewicowe i świeckie. W tej grupie również powinniśmy zabiegać o poparcie.

Z raportu wynika, że niewątpliwie powinniśmy zintensyfikować nasze wysiłki w walce o obronę praw pracowniczych, otworzyć się na zewnątrz, zaktywizować się na wszystkich szczeblach funkcjonowania ruchu związkowego, ze szczególnym uwzględnieniem organizacji zakładowych.

Komitet Inicjatywy Ustawodawczej

„TAK DLA GODNEJ PRACY”

Ustawy o zmianie ustawy o minimalnym

wynagrodzeniu za pracę

00-019 Warszawa   ul. Złota 9 lok.4

(projekt)

Ustawa

z dnia ……….2014 r.

o zmianie ustawy o minimalnym wynagrodzeniu za pracę

Art. 1. W ustawie z dnia 10 października 2002 r. o minimalnym wynagrodzeniu za pracę (Dz. U. Nr 200, poz. 1679, z późn. zm.) wprowadza się następujące zmiany:

1)  w art. 1 po pkt 9 dodaje się pkt 10 w brzmieniu:

„10) Praca zarobkowa – wykonywanie pracy lub świadczenie usług na podstawie umów cywilnoprawnych, w tym umowy agencyjnej, umowy zlecenia, umowy o współpracy, umowy o dzieło albo w okresie członkostwa w rolniczej spółdzielni produkcyjnej, spółdzielni kółek rolniczych lub spółdzielni usług rolniczych, albo wykonywanie działalności gospodarczej na rzecz jednego zleceniodawcy, w przypadku których powstają zobowiązania w zakresie ubezpieczeń społecznych.” 

2)  po art. 6 dodaje się art. 6a w brzmieniu:

„Art. 6a. 1. Wysokość wynagrodzenia za godzinę pracy osoby wykonującej pracę zarobkową wyraża iloraz dwunastokrotności kwoty minimalnego wynagrodzenia określonego w danym roku kalendarzowym oraz rocznego nominału czasu pracy, obliczonego zgodnie z art. 130 w związku z art. 129 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (Dz. U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94, z późn. zm.), z zastrzeżeniem ust. 2.

2. Wysokość wynagrodzenia osoby określonej w ust. 1 w okresie pierwszego roku wykonywania przez nią pracy nie może być niższa niż 80 % wysokości wynagrodzenia określonego w ust. 1.

Art. 3. Ustawa wchodzi w życie z dniem 1 stycznia 2015 r.

UZASADNIENIE

1.      Cel i potrzeba wydania ustawy. Przedstawienie rzeczywistego stanu w regulowanej dziedzinie. Wykazanie różnicy pomiędzy stanem w dziedzinie normowanej. Przedstawienie skutków społecznych, gospodarczych, finansowych i prawnych.

Umowy prekaryjne tzw. śmieciowe stały się powszechną podstawą umowną świadczenia pracy w Polsce. Stosuje się je głównie w celu obejścia przepisów prawa pracy i obniżenia kosztów zatrudnienia pracowników. Stawki umów niejednokrotnie są niższe niż 3 zł za godzinę pracy. Wartość ta jest ponad trzykrotnie niższa niż ta, którą można wyliczyć w oparciu o  ustawę o minimalnym wynagrodzeniu (około 10 zł/godz.).

Powszechność tego zjawiska przyczynia się do ubożenia pracobiorców, jak również konieczności podejmowania przez nich pracy ponadwymiarowej, często skłaniającej do działań ryzykownych, np. pracy bez zachowania przewidzianych dla stosunku pracy okresów odpoczynku.

O ile normę czasu pracy określoną w art. 129 Kodeksu pracy można uznać za zdobycz socjalną, czy wręcz osiągnięcie kulturowe, nie ma żadnego uzasadnienia dla uznania, że praca zarobkowa wykonywana w ramach umów tzw. śmieciowych stanowi inną wartość niż praca wykonywana w ramach stosunku pracy. Trudno uznać takie zróżnicowanie za zasadne.

Należy zauważyć, że umowy tzw. śmieciowe służą obejściu prawa, a w szczególności art. 22 Kodeksu pracy. Stosowane są w celu uniknięcia konsekwencji nawiązania stosunku pracy i kosztów ponoszonych przez pracodawców  w wyniku zatrudniania pracowników w ramach stosunku pracy. Stosowane są również w celu ustalenia wynagrodzenia na niższym poziomie niż ustawowe wynagrodzenie minimalne.

Proponowane zmiany mają więc służyć określeniu poziomu wynagrodzeń wypłacanych w ramach pracy zarobkowe na poziomie odpowiadającym minimalnemu wynagrodzeniu.

Projektowany stan prawny winien spowodować pozytywne zmiany na rynku pracy oraz w stosunkach pracodawca – pracobiorca.

Po wejściu w życie projektu ustawy, mimo pierwotnego możliwego nieznacznego podwyższenia cen towarów i usług, uzyskane zostaną w dłuższym okresie czasu pozytywne skutki społeczne, gospodarcze, finansowe i prawne, wyrażające się w szczególności wzrostem wpływów z podatków od dochodów osobistych i wzrostem konsumpcji, jak również – czy może przede wszystkim – aprecjacją osób wykonujących pracę zarobkową poza zakresem prawa pracy. 

2.      Wskazanie źródeł finansowania, jeżeli projekt ustawy pociąga za sobą obciążenie budżetu państwa lub budżetów jednostek samorządu terytorialnego.

Projekt ustawy nie pociąga za sobą obciążenie budżetu państwa , czy budżetów jednostek samorządu terytorialnego.

3.      Przedstawienie założeń projektów podstawowych aktów wykonawczych.

Projekt  ustawy nie przewiduje wydania projektów podstawowych aktów wykonawczych.

4.      Oświadczenie o zgodności projektu ustawy z prawem Unii Europejskiej.

Wnioskodawcy oświadczają, że projekt ustawy jest zgodny z prawem Unii Europejskiej.

5.      Wyniki przeprowadzonych konsultacji w stosunku do projektu ustawy.

W stosunku do projektu ustawy nie przeprowadzono konsultacji.