Sporem
zbiorowym jest spór pracowników z
pracodawcą lub pracodawcami,
dotyczący warunków pracy, płac lub świadczeń socjalnych oraz
praw i wolności związkowych pracowników lub innych grup, którym
przysługuje prawo
zrzeszania się w związkach zawodowych. Zasadniczą cechą
takiego sporu jest więc zbiorowość
i to i w przypadku podmiotów, szczególnie pracowników, jak i
przedmiotu sporu. Gdyby nawet kilku pracowników weszło w spór z
pracodawcą, ale jego podstawą byłyby roszczenia wynikające z
niestosowania czy nienależytego stosowania przepisów ustawowych,
normatywnych postanowień układowych, a także dyspozycji umowy o
pracę, to nie będzie tu mowy o sporze zbiorowym.
Prawa
i interesy zbiorowe pracowników są reprezentowane przez związki
zawodowe, natomiast prawa i interesy pracodawców w sporach
zbiorowych mogą być reprezentowane przez właściwe organizacje
pracodawców.
Kiedy
prowadzenie sporu zbiorowego jest niedopuszczalne?
Spór
zbiorowy jest niedopuszczalny, gdy
jego prowadzenie ma na celu poparcie indywidualnych żądań
pracowniczych, jeżeli ich
rozstrzygnięcie jest możliwe w postępowaniu przed organem
rozstrzygającym spory o roszczenia pracowników.
Kiedy
mamy do czynienia ze sporem zbiorowym?
Spór
zbiorowy istnieje od dnia wystąpienia przez podmiot reprezentujący
interesy pracownicze do pracodawcy z żądaniami w sprawach
dotyczących warunków pracy, płac lub świadczeń socjalnych oraz
praw i wolności związkowych pracowników lub innych grup, którym
przysługuje prawo zrzeszania się w związkach zawodowych, jeżeli
pracodawca nie uwzględnił wszystkich żądań w terminie określonym
w wystąpieniu, nie krótszym niż 3 dni.
Zgłoszenie
sporu powinno zawierać określenie przedmiotu żądań.
Jaka
jest procedura realizacji uprawnień w sporze zbiorowym?
Podmiot
zgłaszający spór może uprzedzić,
że w razie nieuwzględnienia wysuniętych żądań zostanie
ogłoszony strajk. Jednak dzień
zapowiedzianego strajku nie może przypadać przed upływem 14 dni od
dnia zgłoszenia sporu. Kolejnym krokiem jest niezwłoczne
podjęcie przez pracodawcę rokowań w celu rozwiązania sporu w
drodze porozumienia. Obowiązkiem pracodawcy jest nadto równoczesne
powiadomienie o powstaniu sporu właściwego
okręgowego inspektora pracy.
Jeżeli
zostanie osiągnięte porozumienie
strony podpisują dokument o takiej nazwie. W razie nieosiągnięcia
porozumienia należy sporządzić protokół
rozbieżności ze wskazaniem
stanowisk stron.
Co
dalej po spisaniu protokołu rozbieżności?
Jeżeli
strona, która wszczęła spór, podtrzymuje zgłoszone żądania, to
spór prowadzony jest przez strony z udziałem osoby dającej
gwarancję bezstronności.
Osobą
tą jest mediator.
Mediatora
ustalają wspólnie strony sporu
zbiorowego. Może być nim osoba z
listy ustalonej przez ministra
właściwego do spraw pracy i polityki socjalnej w uzgodnieniu z
ogólnokrajową organizacją międzyzwiązkową oraz ogólnokrajowym
związkiem zawodowym reprezentatywnym dla pracowników większości
zakładów pracy.
Strony
sporu powinny porozumieć się w sprawie wyboru mediatora w
ciągu 5 dni. Jeżeli tego nie
zrobią, dalsze postępowanie jest prowadzone z udziałem mediatora
wskazanego, na wniosek jednej ze stron, przez ministra
właściwego do spraw pracy i polityki socjalnej.
Minister wybiera mediatora ze wspomnianej listy.
Jakie
przywileje przysługują mediatorowi?
Mediatorowi
na czas prowadzenia mediacji przysługuje zwolnienie
od pracy. Jednak w roku
kalendarzowym wymiar tego zwolnienia nie może przekroczyć 30 dni.
Mediator
zawiera ze stronami sporu zbiorowego umowę,
która ma określać wynagrodzenie
należne mediatorowi oraz zwrot poniesionych kosztów przejazdu i
zakwaterowania mediatora.
Kto
ponosi koszty postępowania mediacyjnego?
Koszty
postępowania mediacyjnego ponoszą strony
sporu zbiorowego w równych częściach.
Możliwe jest jednak uzgodnienie innego podziału.
W
razie udokumentowanego braku środków na pokrycie kosztów, na
wniosek strony sporu zbiorowego, minister właściwy do spraw pracy
pokrywa koszty mediacji, z tym że wynagrodzenie mediatora jest
pokrywane do wysokości określonej w rozporządzeniu.
Kiedy
dopuszczalne jest zorganizowanie strajku ostrzegawczego?
Jeżeli
przebieg postępowania mediacyjnego wskazuje, że nie doprowadzi ono
do rozwiązania sporu przed upływem terminów przewidzianych w
ustawie (14 dni) - jednakże termin ten może zostać przedłużony,
to organizacja, która wszczęła spór, może zorganizować strajk
ostrzegawczy. Jednak może to zrobić jednorazowo
i na czas nie dłuższy niż 2 godziny.
Jakich
czynności w toku postępowania mediator może dokonywać?
Gdyby
w toku postępowania mediator stwierdził, że rozwiązanie sporu
zbiorowego wymaga szczegółowych lub dodatkowych ustaleń związanych
z przedmiotem sporu, to powinien zawiadomić o tym strony.
Gdyby
w związku z żądaniem objętym sporem konieczne było ustalenie
sytuacji ekonomiczno-finansowej zakładu pracy, mediator może
zaproponować przeprowadzenie w tej sprawie ekspertyzy.
W takiej sytuacji, jeżeli strony nie postanowią inaczej, koszty
ekspertyzy obciążają zakład pracy.
Jeżeli
mediator podejmie te czynności, może wystąpić do organizacji
związkowej z wnioskiem o przesunięcie terminu rozpoczęcia strajku
na czas niezbędny do dokonania ustaleń mogących mieć wpływ na
wynik rozstrzygnięcia sporu.
Postępowanie
mediacyjne kończy się podpisaniem przez strony porozumienia.
Jeżeli strony nie osiągną porozumienia, sporządzają protokół
rozbieżności ze wskazaniem stanowisk stron. Czynności tych
dokonuje się przy udziale mediatora.
Pamiętaj,
że:
W
imieniu pracowników zakładu pracy, w którym nie działa związek
zawodowy, spór zbiorowy może prowadzić organizacja związkowa, do
której pracownicy zwrócili się o reprezentowanie ich interesów
zbiorowych,
Nieosiągnięcie
porozumienia rozwiązującego spór zbiorowy w postępowaniu
mediacyjnym uprawnia do podjęcia akcji strajkowej,
Podmiot
prowadzący spór zbiorowy w interesie pracowników może, nie
korzystając z prawa przeprowadzenia akcji strajkowej, podjąć
próbę rozwiązania sporu przez poddanie go rozstrzygnięciu
kolegium arbitrażu społecznego.